 |
| Yazar: Michael Ende, Çevirmen: Saadet Özkal, Yayınevi: Pegasus Yayınları |
"Korku hiçbir işe yaramaz çünkü. Korku varsa, her şey olduğundan çok daha kötü görünür insana."
Olaylar, Hasvetya isimli küçük bir ülkeye gelen isimsiz postadan bir bebeğin çıkmasıyla başlıyor. Hasvetya sakinleri bu kimsesiz bebeğe Cim Düğme ismini veriyorlar. Cim Düğme bir çocuk olduktan sonra halk bu ülkeye sığmamaya başlıyor. Bunun üzerine Cim Düğme ile dostu Lokomotifçi Lukas Hasvetya'dan ayrılıp macera dolu bir yolculuğa çıkıyorlar.
Kitap ilk kez 1960 yılında basılmış. Bir kitabı eleştirirken, o kitabın yazıldığı zamanı da hesaba katmak gerekli. Kitapta verilmek istenen iletiler, kitabın yazıldığı zamanı düşündüğümüzde daha anlamlı bir hal alıyor. Kitap her ne kadar hayali mekanlarda geçse de, bu mekanlar gerçek dünyadaki ülkelerle bağını koparmamış. Örneğin Mandalya İmparatorluğu Asya ülkelerinden birini temsil ediyor. Kitapta pek çok dünya milletinden çocuğa yer verilmiş ve bu çocuklar bir aradayken çok mutlular. Kitabın ana karakteri olan Cim Düğme siyahi bir çocuk ve kitabın yayınlandığı 60'lı yıllardaki ırkçılığı düşündüğümüzde bu durum dikkate değer bir nitelik kazanıyor.
''Ama ne yazık ki insanların çoğu böyle düşünmüyor. Sözgelimi kendileri beyazsa, tek doğru rengin kendi renkleri olduğuna inanıyor ve birilerinin siyahi olmasından hoşlanmıyorlar. Çok üzücü ama insanlar çoğunlukla böyle mantıksızdırlar.''
Kitapta görüntüsü, milliyeti, melezliği vb. gibi nedenlerle çoğunluk tarafından dışlanan ve kötü gösterilen karakterlere yer verilmiş. Güyadev ile yarı ejderha Nepomuk buna örnekler. Mandalya İmparatorluğu'ndaki bürokrasi eleştirilen bir diğer durum. İşini yapmayan çalışanlar, yalakalar, görevini kötüye kullanan üst düzey yöneticiler... Yaşın, beceri ve zeka için bir kriter olmadığı Mandalya İmparatorluğu'nda yaşayan küçük Ping Pong ile gösterilmiş. Bu anlatılanlar aracılığıyla bizi görüntümüz, milliyetimiz, sosyal statümüz tanımlayamaz mesajı veriliyor.
Cezaların acımasızlıkla değil, çözüm odaklı olduğunda nasıl topluma, bütüne hizmet edebileceği Kasvetya'daki acımasız ejderha üzerinden anlatılmış. Karakterler her ne kadar kötülükle, acımasızlıkla, korkuyla ve endişeyle karşılaşırlarsa karşılaşsınlar; sadece kendileri olduklarında bu sorunları aşabiliyorlar. Öfkeye öfkeyle, korkuya kaçarak yanıt vermenin çözüm olmadığını gösteriyor bu karakterler.
Kitaba dair beğendiğim durumlar olduğu gibi, olumsuz eleştiri getireceğim noktalar da var. Kitabın çok fazla eril düşünce sistemine göre yazıldığını düşünüyorum. Örneğin yöneticilerin hepsi ya kral ya imparator ünvanlarına sahip erkeklerdi. Gücü elinde bulunduran kadın\ dişi karakter ise acımasız bir ejderhaydı. Bu masallarda da böyledir aslında. Gücü elinde bulunduran kadın genelde görüntüsünün altı kalınca çizilen çirkin veya sihirle aşırı çekici olmuş bir cadıdır; ya da zalimliğiyle nam salmış ve yine büyü yapma özelliği taşıyan kraliçe, dev vb.'dir. Gücü elinde taşıyan erkek karakter ise kadın karakterlerin kaderi üzerinde hakimiyet sahibi olarak belirir. Bu kitapta ise Mandalya İmparatoru kızı prenses Li Zi adına karar alıp onu Kasvetya'dan kurtaracak kişiyle evlendireceğini duyurmuştu. Tüm bunların özellikle de bir çocuk kitabında yer almaması gerektiğini düşünüyorum.
SPOILER!! Ayrıca kitabın sonunda Cim Düğme ile Li Zi evleniyor ve her ikisi de çocuk!!!! Bunu başka bir yazar yapsa puuu der geçerdim ama bu yazar bilinçli de birisi başka kitaplarından da okuduğum kadarıyla. Buna nasıl dikkat etmez aklım almadı. Bu son olmasa şu erkek yöneticiler olayını bile kitap çok eski tarihli diye sineye çekerdim bir nebze... Ama olmadı. Bu sona kadar güzelim giden kitap bu nedenle gözümden düşmüştü okuduğum ilk zamanlarda. SPOILER BİTTİ.
(26.01.23)
Not: Bu kitap yorumu yazısı reklam değildir, kitap önerisidir.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Konusu ilginç, karakterler farklı olsa da içerik çocuklar için pek uygun değilmiş evet.
YanıtlaSilBu aslında bir çocuk kitabı. Ama şimdi çocuk kitabı diyoruz da çocuk edebiyatı ürünü olduğu için yoksa çocuk ama hangi yaş grubundaki çocuk? Bu tip kitaplarda çocuk deyince ilkokul ikinci sınıfı değil, orta 2'yi kastediyorum. Orada artık erginlik dönemi oluyor, ergenlik öncesindeki dönem. Daha farklı bilişsel, psikolojik süreçler yaşanıyor oralarda. Bu nedenle kitapların seçiminde yaş faktörü çok önemli.
SilYoksa aslında çocuk edebiyatı deyince okul öncesi, ilkokul dönemi, ergenlik dönemi... çocuğun yaş grubu önemli. Öte yandan bazı çocuk kitaplarını yetişkinler de okuyabilir. Bazı çocuk kitapları evet sadece çocuklara yazılmıştır, dili falan basittir, belli bir yaş grubudur kitlesi. Bazı çocuk kitapları ise yetişkinlerin de okuyabileceği anlamsal derinliğe sahiptir. Ancak böyle bile olsa, o kitapları bir çocuk farklı, bir yetişkin farklı bir gözle değerlendirir doğal olarak. Ben bu kitabı 13 yaşında okusam bu detayları görmem mümkün değildi. Ama 2023'te 23 yaşındayken okumuşum ve detayları değerlendirebilecek yetkinlikteymişim. Kitap bu açıdan çocuklara uymuyor diyemeyiz. Hatta aksine bu durum kitaba derinlik katmış dediğim gibi. Zaten ilk etapta çocuk kitabı olan çocuk kitabı havası var kitapta. Yaratıcı bir kurgu, oyuncu bir dil kullanımı vs vs. Ama kurgunun alt metni işte irdelenirse derin. Bunu başka yetişkin bir okur benim kadar derinlemesine değerlendirmeyedebilirdi bu arada. Bu daha bireysel bir şey artık.
Kitabın sonu dışında onaylamadığım bir yanı yok açıkçası. Bu benim kısaltılmış yorumum. Uzun yorumum çok uzun diye kırptım, değiştirdim biraz. O uzun yorumda yazmıştım, burada artık spoiler vermeyim diye yazmadım. Kitapta bu yorumumun son paragrafında da yazdığım gibi çok fazla eril düşünce yapısı hakimdi. Hadi bunu bir şekilde kitap 60'larda yazılmış diye tolare edelim. Ama SPOILER geliyor... Kitabın sonunda Li Zi ile Cim Düğme evleniyor ve ikisi de çocuk!?!? Bu yazar buna nasıl dikkat etmedi aklım almadı vallahi. Bu son olmasa öneri listemde olurdu bu kitap ama böyle son mu olur Allah aşkına, saçmalık. Güzelim kitabı gözümden bu durum düşürdü işte.